Negentigdagenvogels
Gierzwaluwen worden, omdat ze maar een maand of drie in Nederland vertoeven, ook wel negentigdagenvogels genoemd. De rest van het jaar verblijven ze boven centraal Afrika. Ik zeg boven, want gierzwaluwen komen nooit op de grond. Ze doen alles in de lucht: eten, slapen, paren en nestmateriaal verzamelen. Naar schatting vliegen gierzwaluwen doorgaans tien maanden aan één stuk door. Alleen voor het bouwen van een nest, het bebroeden van de eieren en het grootbrengen van de jongen, verlaten ze af en toe het luchtruim.

De pootlozen
De wetenschappelijke naam van de gierzwaluw is Apus apus, wat zoveel betekend als pootloze. Nu is het niet zo dat gierzwaluwen geen poten hebben, maar ze zijn niet geschikt om mee op de grond te lopen. De poten zijn een soort klauwtjes waarmee ze zich kunnen vasthouden aan rotsen en muren.

Een gierzwaluw die op de grond terecht komt, schuifelt maar wat onbeholpen rond en komt niet eenvoudig weer op de wieken. Omdat ze zich om de grond zich maar moeilijk kunnen verplaatsen en de pootjes ook niet geschikt zijn om op een tak van een boom te gaan zitten, broeden gierzwaluwen alleen op plekken waar ze zich naar beneden kunnen laten vallen om direct weer verder te vliegen.

Vanwege hun vliegcapaciteit kunnen gierzwaluwen enorme afstanden afleggen om aan voedsel te komen. Is het in het broedseizoen boven Nederland vanwege slecht weer even niet te doen? Dan vliegen ze rustig naar Noord-Frankrijk om hun maag te vullen. De jonkies op het nest verlagen hun intussen hun lichaamstemperatuur gaan in een soort ruststand.

Gierzwaluwen onder het dak
In Nederland broeden gierzwaluwen alleen in huizen. Ze kruipen graag tussen twee loszittende dakpannen maar ook overstekende dakpannen op de kopse kanten van rijtjeshuizen zijn favoriet. In de avond kun je grote groepen dieren met hoge snelheid langs gevels zien scheren. Soms komen ze laag over en kun je de lucht voelen trillen als ze voorbij schieten.

Vlak voor dat het donker wordt vliegen ze met een vaart hun nestplekken in. Gierzwaluwen hebben een kenmerkend geluid dat “gieren” wordt genoemd. Dit stadse zomergeluid hoor je vaak wanneer de in de avond in grote groepen de sikkelvormige vogels zich boven steden verzamelen.

Wie het geluid eenmaal kent kan het in menig tv-serie terug horen. Ik vraag me dan altijd af of er tijdens de opnames daadwerkelijk gierzwaluwen vlogen, of dat het als achtergrondgeluid wordt toegevoegd om een extra zomers tintje aan een serie te geven. Het is vast dat laatste.

[Beeld: Vogelbescherming Nederland]

Lees ook:
Martin's blog: McFlurry egel
Martin's blog: Brengers van vrede
Martin's blog: Levende tuinen