Is ie het echt?! Mega zeldzame Kleine Kop-op-schotel in de duinen

29-10-2020

Ooit wel eens van de Kleine kop-op-schotel gehoord? Het heeft niets met duur servies te maken. Het is een zeer zeldzame, bedreigde paddenstoel die bijna nooit wordt gevonden. Natuurliefhebber Eric Wisse sprong daarom een gat in de lucht toen hij er een spotte. In onze eigen duinen nog wel!

Als je niet weet hoe dit zwammetje eruit ziet, zou je m zo voorbij lopen. Sowieso zou je ‘m als achteloze bezoeker niet zien. De Kleine kop-op-schotel is 1,5 tot 2 cm groot en ziet er niet uit als een paddenstoel zoals wij de paddenstoel kennen, namelijk met een steel en een hoed. De Kleine kop-op-schotel is een bolletje met een opening en ligt op een omhulsel, het schoteltje. 

“Toen ik ‘m zag, had ik meteen het vermoeden dat dit de Kleine kop-op-schotel was. Ik kreeg de bevestiging na onderzoek van expert Leo Jalink. Wat een trofee! Deze zwam is zo ontzettend zeldzaam! Het is echt bijzonder om ‘m te vinden”, zegt Eric Wisse. Hij is vrijwilliger van de Werkgroep Ecologisch Beheer Westduinpark en is heel veel in onze duinen te vinden. 

Hoge eisen aan omgeving

Hij vond de Kleine kop-op-schotel tijdens een van zijn wandelingen op een duingraslandje. Als je naar de verspreidingskaart kijkt van deze soort, zie je een paar rode stipjes in Meijendel en - als de kaart is bijgewerkt - een stipje in het Westduinpark. De rest van Nederland is leeg; daar komt hij niet voor.
 

Als je niet weet hoe de Kleine kop-op-schotel eruit ziet, zou je m zo voorbij lopen (foto: Eric Wisse)


De zwam stelt bijzondere eisen aan zijn leefomgeving en komt vooral voor op grijs duin. Dit is een zeldzame biotoop in het Westduinpark. Grijs duin kan zich ontwikkelen wanneer kalkrijk zand door mossen en kleine planten wordt vastgelegd. 

“Ik vond de zwam tussen de duinsterretjes, een mossoort. Hij stond op een kruidenrijk duingrasland, waar grazende en gravende konijnen zorgen voor variatie. In de zanderige, kale delen van Westduinpark zul je ‘m niet zien. Daar kan het nog wel 50 jaar duren voordat je ‘m daar waarneemt”, legt Eric uit.

Omdraaien

Het paddenstoeltje begint als een donker zanderig korstje aan de bovenkant en draait zich op een gegeven moment om. Soms zijn daar voorbijgangers voor nodig. “Deze paddenstoel vindt het fijn als er wordt gelopen. Wandelaars, konijnen of andere dieren zorgen ervoor dat hij zich kan omdraaien. Eenmaal omgedraaid barst het bolletje open waardoor de sporen naar buiten komen.” 

In 2016 vond Eric in het Westduinpark ook al eens de Kleine kop-op-schotel. Op een andere plek dan nu. “Ik ben altijd terug geweest naar de eerste locatie, maar daar is hij nooit meer verschenen”, zegt hij. De precieze locatie deelt Eric liever niet uit angst dat verzamelaars het zwammetje mee naar huis nemen om te laten drogen of dat bezoekers het paddenstoeltje per ongeluk vertrappen.

1000 waarnemingen 

Voor Eric is de Kleine kop-op-schotel een van zijn meest bijzondere vondsten van de afgelopen jaren. De zwam is zijn 1001ste soort die hij in het Westduinpark aantreft. Sinds zijn eerste ingevoerde waarneming op waarneming.nl in 2014, een boerenzwaluw, heeft hij maar liefst 1000 (!) soorten gespot in het Natura 2000-gebied.

Harkwesp in het Westduinpark (foto: Eric Wisse)

 
Den Haag staat de aflopen jaren op waarneming.nl nog altijd hoog in de lijst van biodiversiteit per gemeente: de 11e plaats. De ligging aan de duinen helpt daarbij natuurlijk mee. “Inmiddels zijn er door alle waarnemers in het Westduinpark 512 plantensoorten aangetroffen plus 36 ondersoorten. Alles bij elkaar 2.616 soorten organismen en 110 ondersoorten”, telt Eric.

Meest bijzondere soorten

De meest bijzondere soorten die Eric waarnam, zijn onder meer zeer zeldzame soorten als zandslak en mediterrane prachtblindwants. En ook zeldzame soorten als zacht loogkruid, harkwesp, kuifvlinder, v-vlek springspin, gestreepte springspin, blauwvleugelsprinkhaan, sikkelsprinkhaan en reigersbekrandwants.”

Een bijzondere vondst maakt zijn dag goed. “Je moet wel een beetje gek zijn om al die soorten in te voeren, maar ik hou van de duinen. Zoveel soorten geeft aan hoe waardevol en kwetsbaar het duingebied van het Westduinpark is. Er zijn veel flora en fauna. Hoe meer soorten, hoe groter de biodiversiteit en hoe meer onze bescherming nodig is.” 

Bolle duinslak in het Westduinpark (foto: Eric Wisse)


Tekst: Merijn van Grieken
Hoofdfoto Kleine kop-op-schotel: Ruud Wielinga 

Cookie-instellingen