Pandemie onder kastanjebomen: zoeken naar oplossingen

03-03-2022

Kastanjebomen zijn geliefd. In Den Haag hebben we prachtige, statige lanen met kastanjes. Maar kastanjebomen hebben het zwaar. Ze lijden onder een pandemie: de kastanjebloedingsziekte. Onderzoekers in binnen- en buitenland zoeken naarstig naar oplossingen. Het is een zoektocht naar een superboom.

Op een veld van Wageningen University & Research (WUR) nabij Wageningen staan jonge bomen rij naast rij. Net een leger soldaten. Op dit veld woedt onopgemerkt een stille strijd tussen bomen en bacteriën. Het is het testgebied van de universiteit. Onderzoekers Jelle Hiemstra en Marcel Wenneker zijn hier bezig met een jarenlange testserie om kastanjebomen te vinden die resistent zijn tegen de gevreesde kastanjebloedingsziekte.

Op dit veld woedt onopgemerkt een stille strijd tussen bomen en bacteriën. (Foto: WUR)


Snelle verspreiding 
De kastanjebloedingsziekte wordt veroorzaakt door de bacterie Pseudomonas syringae pv aesculi. Hij werd voor het eerst in Noord- en Zuid-Holland en Friesland aangetroffen in de zomer van 2002. De verspreiding ging zo snel dat de ziekte in 2004 al in het hele land woedde. Majestueuze kastanjebomen legden een voor een het loodje. 
In Den Haag hebben wij vele lanen met kastanjes, bijvoorbeeld rondom Plein 1813, langs de Koninginnegracht en Pletterijkade. De kastanjeboom op de Koekamp werd door burgemeester Jan van Zanen als zijn Favoriete Groen genoemd op het Haagse Groen. Over de kastanjes van de Korte Vijverberg maakte zelfs toenmalig koningin Beatrix zich zorgen. Ondanks alle aandacht is er nog geen genezing gevonden. De helft van de bomen op de Korte Vijverberg is inmiddels overleden.

Zo zagen de oude kastanjes op de Korte Vijverberg eruit. Inmiddels is de helft ervan overleden. (Beeld: Gemeente Den Haag)


De bacterie die de ziekte veroorzaakt, nestelt zich in de cellen in de bast, die voor het transport van voeding van de kroon naar de wortels zorgen. Zo raken die cellen verstopt. De sapstroom door de bast wordt verminderd. Op de bast van de boom ontstaan roestbruine vochtige plekken, waaruit een donkere stroperige vloeistof komt. De boom 'bloedt' als het ware. De bast onder de vlekken sterft uiteindelijk af. De circulatie van voedingsstoffen wordt steeds meer verstoord en er gaan steeds grotere delen van de boom dood. De ziekte komt uitsluitend voor bij verschillende soorten paardenkastanjes.

Een zieke kastanjeboom 'bloedt' als het ware uit de bast. (Beeld: Gemeente Den Haag)


Bij sommige boomziektes, zoals de iepziekte, bestaat er een vaccin waarmee bomen worden ingeënt. Ze zijn vervolgens redelijk immuun tegen de ziekte. Tegen kastanjebloedingsziekte is dat helaas niet mogelijk. “Zo’n vaccinatie kan redelijk goed werken tegen ziektes die worden veroorzaakt door schimmels, zoals de iepziekte. Helaas werkt zo’n vaccinatie niet tegen ziektes die worden veroorzaakt door bacteriën zoals de kastanjebloedingsziekte”, vertelt Marcel Wenneker.

Alternatieve geneeswijzen 
Wetenschappers in Europa proberen manieren te vinden om volwassen bomen te genezen. Bijvoorbeeld door de bacterie te bestrijden met chemische middelen. Maar dat heeft tot nu toe nog niets opgeleverd. Een andere poging om de ziekte te bestrijden wordt gedaan door de Universiteit Wageningen. Onderzoekers kwamen erachter dat de bacteriën niet verder kunnen groeien als zij het te warm krijgen. Meer dan 40 graden Celsius kunnen ze niet aan. 

Daarom heeft de universiteit een proef opgezet om te kijken of het mogelijk is een boom van buitenaf dusdanig te verwarmen dat de boom het wél en de bacterie het níet overleefd. Het onderzoek hiervan loopt nog. De onderzoekers van Wageningen University & Research (WUR) volgen de gezondheid van de behandelde bomen door monsters te nemen om na te gaan of de bacterie met succes is bestreden. 

Een toekomst zonder kastanjes?
“Niet aan denken! Een toekomst zonder deze fraaie bomen met hun kaarsachtige trossen van bloemen willen wij voorkomen”, zegt Jelle Hiemstra van Wageningen Research. Jelle en zijn collega’s hebben het land afgestruind op zoek naar de ‘superkastanje’ die zich staande houdt tegen de ziekte. Uit diverse steden verzamelden zij stekjes van verschillende kastanjesoorten om te vergelijken welke soort de sterkste is. Ook in Den Haag vonden ze een aantal veelbelovende kandidaten, onder andere aan de Scheveningseweg en de Arie van der Spuyweg.

Op zoek naar de superboom
Marcel en Jelle zijn op zoek naar een (redelijk) resistente soort kastanjeboom. “Om de meest resistente soort van kastanje te vinden doen wij tests met jonge bomen van verschillende selecties”, vertelt Jelle. “Wij hebben op ons testveld nu een verzameling van ruim 800 jonge kastanjebomen van verschillende soorten staan. Die bomen injecteren we met de bacteriën van de kastanjebloedingsziekte. De boom gaat dan vechten tegen de infectie. Na drie maanden, en nog eens na zes maanden, kijken we hoe ziek de kastanjes zijn geworden. Op deze manier hopen wij de sterkste kastanjesoort te vinden.”

De bomen worden geïnjecteerd met bacteriën van de kastanjebloedingsziekte. De boom gaat dan vechten tegen de infectie. (beeld: WUR)


De eerste resultaten worden naar verwachting gepubliceerd in het najaar van 2022. Gemeente Den Haag levert een financiële bijdrage aan dit onderzoek. Het is een langdurig project maar de onderzoekers zijn hoopvol. “De eerste testronde is goed verlopen en we hebben inmiddels een goede methode om soorten te vergelijken op hoe gevoelig ze zijn voor de kastanjebloedingsziekte. Bij de eerste test afgelopen jaar bleek ook dat bepaalde soorten kastanjes het stukken beter doen dan anderen”, zegt Jelle. “Inmiddels zijn we begonnen om de hele opgebouwde collectie te testen op zoek naar meer resistente soorten of selecties.” 

Het lijkt erop dat er goede mogelijkheden zijn om minder gevoelige kastanjes te vinden. Zodat ook toekomstige generaties kunnen genieten van deze majestueuze bomen en hun sprookjesachtige bloesems.

De oude kastanjeboom aan de Koekamp wordt door de burgemeester 'bijna magisch' genoemd. (foto: Arnaud Roelofsz)


Tekst: Martina van der Vegt
 
Lees ook:
Het Favoriete Groen van burgemeester Jan van Zanen
Anne Frankboom geplant bij Vredespaleis; Trudi raapte deze kastanje bij Achterhuis
Zieke kastanjebomen Laan van Wateringseveld

 

 

Nieuwsbrief

Niets meer missen van onze verhalen over het Haagse Groen en de stadsnatuur? Meld je aan voor onze nieuwsbrief.

Aanmelden

 

 
Cookie-instellingen